Povodom 130 godina od Boja na Farmacima

(U sjecanje Vukcevice koji junacki pogiboše braneci granicu Crne Gore od turskijeh napada u ljeto 1877 godine)

Izvod iz Memoara Kralja Nikole

Te 1877 godine dok Crnogorska vojska držaše opsadu Nikšica, Turci naumiše da ucine protivnapad preko Lješanske Nahije prema Cetinju. Iz Skadra u Podgoricu dode Riza paša s vojskom a pridružiše mu se Turci iz Podgorice i Zete, Malisori i oko hiljadu Dibrana koje dovede Elijas paša. Turska vojska sveukupno je brojila oko šest hiljada vojnika.

Crnogorsku granicu prema Podgorici branila su dva Lješanska bataljona: Donjo-Lješanski (komandijer Radoje Mušikin Vukcevic) i Gornjo-Lješanski (komandijer Savo Jokov Radunovic). Oba bataljona zajedno imali su malo manje od hiljadu vojnika.

U petak 15-oga jula (po starome kalendaru) turska vojska se diže iz Podgorice i side niz Moracu do Botuna i tun se utabori. U ponedenik 18 jula, u cik zore vojska prijede Moracu, navali preko Donjijeh Kokota i udari na Farmake, de je Donjo-Lješanski bataljon cuva’ stražu. Turci prvo otvoriše vatru na Lješanske položaje dalekometnijema topovima s Crvene Stijene i s Botuna, pa onda udariše vojskom. Iako Turci bjehu daleko mnogobrojniji, Lješnjani ne htješe uzmaknut ni stopu, no junacki docekaše tursku vojsku i udariše na turske predhodnice. S pocetka puskama, pa onda i sabljama i noževima nagnaše Turke u bjekštvo, cerajuci ih preko Sitnice. Turci tun imaše oko 300 ranjenijeh i mrtvije, a pogibe 12 Lješnjana i 20 ih se rani.

Turci ne htjedoše lako batalit. Riza paša dovede još nizama u Podgoricu, pa na vrh tri nedelje, opet diže vojsku. Znajuci za malobrojnost Lješnjana, on smisli da ih rastegne na duži front, i tako istanji i probije liniju odbrane. Devetoga avgusta Turci jednovremeno udare na Zeleniku, Bere Mihinju i Farmake. Ovi napad je bio mnogo žešci, no Lješnjani se ne htješe dat i junaštvom i pregnucem suzbiše turski napad. Tun pogibe 30 Lješanškijeh vojnika. Svojom licnom hrabrošcu, junaštvom i vojnom vještinom istakoše se starešine Lješanskijeh bataljona, komandijer Radoje Mušikin Vukcevic, podkomandijer Simon Ivanov Vukcevic (Obilica Medalja a kasnije i komandijer ujedinjenoga Lješanskoga bataljona), Kruski barjaktar Risto Vasov Perovic, komandijer Savo Jokov Radunovic i oficijer Ilija Dajicin Radunovic.

Turci se opet povuku u Podgoricu ali nakratko. U zoru 27-oga avgusta opet krenu niz Moracu prema Lješkopolju. Iako dosta umorna Lješanska vojska bješe spremna na novi napad. Bataljon Radoja Mušikina bio je rasporeden ispod Kokota, preko Šteka do Bera. U Bere i dalje bješe Savo Jokov s svojiem bataljonom. Iako Turci opet bjehu deleko mnogobrojniji, Lješnjani ih opet junacki docekaše. Tun pogibe oko stotinu Turaka. Medu 10 poginulijeh, Lješnjani izgubiše i hrabroga vojskovodu, komandijera Sava Jokova Radunovica.

Videci da Turci otpremaju pojacanje iz Podgorice, Vojvoda Marko Miljanov s Kucima ne cekajuci ni momenta s svojom vojskom poita prema Podgorici. Dio turske vojske povrne se preko Podgorice i sukobi se s Kucima, a boj se vodio od Dinoše do Ribnice. Kuci nad-jacaju i poceraju Turke do Cijevne. Jedan dio Kuca stigne do Podgorice i popali turske kuce u Drac-mahalu. Turci izgube oko stotinu vojnika a Kuci su imali samo 4 poginula i oko deset ranjenijeh.

Ovi porazi uniješe rasulo u tursku vojsku, te se ona povuce iz Lješkopolja u Podgoricu. Dibrani i Skadarski Turci se posvadiše oko taina, pa se medusobno pobiše, a bi ih oko šezdeset mrtvijeh s obije bande. Lješnjani odniješe sjajnu pobjedu nad mnogo nadmocnijom turskom vojskom i odbraniše granicu Crne Gore.

Imena Vukcevica koji poginuše u Boju na Farmacima

Filip Miloša Mušikina t05

Ðuro Ivana Gigojeva t10

Risto Gošelje Mitrova t20

 Bogdan Mijata Stevanova t23

 Andro Luke Simonova t31

 Risto Mirka Velišina t40

 Ilija Joka Nikolina t42

 Mušika Joka Miloševa t45

 Risto Joka Miloševa t45

 Radoje Mušike Jokova t45

 Ilija Sava Petrova t46

 Luka Bogdana Boškova t48

 Mihailo Vukadina Vasova t49

 Ilija Stojana Turcinova t60